آشنایی با وسواس فکری-عملی

آشنایی با وسواس فکری-عملی

اختلال وسواس فکری-عملی یک اختلال بسیار ناتوان‌ساز است

به شما تلفن بزنیم

تعریف اختلال وسواسی-جبری اولین بار توسط اسکیرول در سال 1838 ارائه شد. این اختلال با عنوانهای مختلفی از قبیل حالت وسواسی، نوروز یا بیماری وسواسی-جبری معرفی میشود. این اختلال به وسیله افکار، تصاویر ذهنی و رفتارهای اجباری ناخوانده مزاحم مشخص میشود. اعمال اجباری شامل مراسمهای آشکار (نظیر شستن مکرر دست و رفتارهای وارسی) و مراسمهای ناآشکار مشخص میشود. این دو نوع مراسم و آیین در اینجا به عنوان رفتارهای خنثی کننده در نظر گرفته میشوند.

به اعتقاد فروید مفهومسازی مذهبی و طبی اختلال وسواس فکری-عملی که به اختصار OCD نامیده میشود، به واکنشهای دفاعی در مقابل اضطراب روانی-جنسی برمیگردد. اولین افکار وسواسی احتمالاً مفاهیمی مذهبی بودهاند، چون به نظر میرسد که اساس به وجود آمدن آن، تجربه مذهبی به ویژه تاثیر شیطان باشد. اختلال وسواس فکری-عملی یک اختلال بسیار ناتوانساز است، که معمولاً به یک درمان مادامالعمر نیاز دارد.

در OCD یک فکر وسواسی به عنوان تصور، فکر و یا التزامی تعریف میشود که در درون ذهن قرار دارد و باعث شعلهور شدن اضطراب و ناراحتی میشود. این نوع وسواسهای فکری بهصورت مکرر، ناخواسته و غیرقابل کنترل در ذهن بیمار جریان دارد. به عنوان مثال فکری که وی ممکن است با چاقو به بدن خود آسیب برساند.

افرادی كه مبتلا به وسواس هستند، به طور كلی دارای تركیبات مختلفی از افكار وسواسی هستند كه یك یا چند مورد از آنها بسیار مهم و برجسته میباشند. در افراد مبتلا به اختلال وسواس فكری-عملی افكار وسواسی به خصوصی وجود دارد، بدین معنی كه اگر آنها كار خاصی را انجام بدهند و یا كار خاصی را انجام ندهند، واقعهی بد و یا مضری برای خود آنها و یا نزدیکانش در شرف وقوع خواهد بود. معنی آسیب و ضرر در اینجا بسیار گسترده میباشد و شامل آسیب و یا عذاب ذهنی هم میشود. به عنوان مثال افرادی كه مبتلا به وسواس هستند، نمیتوانند معنی وسواس خود را به طور دقیق بیان كنند. آنها فقط احساس اضطراب كرده و فكر میكنند كه دارند دیوانه میشوند و یا از لحاظ روانی وجسمی دچار مشكل میباشند.

افرادی که مبتلا به OCD هستند اعتقاد دارند که میتوانند و باید از وقوع رخدادهایی که منجر به خودآزاری و یا آسیب و ضرر میشود جلوگیری کنند و همین امر باعث میشود که آنها در این زمینه تلاش بسیار زیادی کنند. احساسی که از این چنین مسولیتهایی ناشی شود، باعث میشود که فرد مبتلا کوششهایی در جهت اجتناب از وقوع رویدادها انجام دهد، که خود همین امر وجود وسواس را تایید میکند.

در اختلال وسواس فکری-عملی، بیشترین ناراحتی و عذاب برای خود شخص میباشد و وی ساعتها درگیر افکار وسواسی و درنتیجه رفتارهای وسواسی میباشد. در وسواس شستشو، پوست این اشخاص صدمات زیادی میبیند و گاهاً در حدی میباشد که التهاب شدید و خونریزی به همراه دارد.

 
اختلال وسواس فکری OCD
تصویر 1- وسواس فکری

وسواسهای فكری شایع در اختلال وسواس فكری-عملی

  • ترس از آلودگی و كثافت، جرمها، ویروسها، ترشحات جسمانی یا مواد زاید، مواد شیمیایی، مواد چسبنده و یا مواد خطرناك
  • نگرانی و شك و تردید در مورد وقوع رویدادهای خطرناك (از قبیل عدم اطمینان از قفل بودن دربها وعدم اطمینان از بسته بودن شیر اجاقگاز و غیره)
  • نگرانی افراطی و بیش از اندازه در مورد عدم صحت، نظم، آراستگی وهماهنگی خویش یا اطرافیان یا وسایل منزل
  • داشتن وسواس نسبت به بدن و یا علائم و نشانههای جسمانی
  • داشتن افكار كفرآمیز، توهین به مقدسات در مورد ادیان خدا و پیامبران
  • داشتن تصورات وافكار جنسی (از قبیل لواط یا بچهبازی و یا همجنسگرا بودن)
  • داشتن افكار مربوط به جمع كردن، حتی اصرار در جمع كردن چیزهای بیمصرف (اگر چه هیچ وقت این نوع چیزهای جمعآوری شده، در رابطه با فرد جمعكننده نمیباشد)
  • داشتن تصورات و افكار خشونتآمیز و یا پرخاشگری (از قبیل چاقو زدن به بدن خود و یا دیگران)
  • داشتن افكار مزاحم و یا افكار مربوط به موسیقی در ذهن

شیوع اختلال وسواس فكری-عملی (OCD)

وسواس در واقع از نظر شایع بودن چهارمین بیماری روانی است. یعنی بعد از افسردگی، دائمالخمر بودن و هراس اجتماعی، وسواس قرار دارد. ولی به هر حال میتوان گفت كه یك در صد از جمعیت بزرگسال دنیا از طریق اختلال وسواس فكری-عملی افسرده و ناتوان شدهاند.

میزان شیوع وسواس در مردان و زنان علیرغم اینكه علایم و نشانههای آنها متفاوت میباشد، یكسان است. به عنوان مثال زنان بیشتر به وسواس شستن مبتلا هستند، در عوض مردان بیشتر وسواس مربوط به شمارهها، وسواس جنسی و یا وسواس عملی مربوط به كند بودن و آهسته بودن را دارا هستند. زنان مخصوصاً در دوران حاملگی و یا دوران بعد از زایمان، در معرض خطر ابتلا به وسواس قرار دارند، چرا كه احتمالاً میزان مسئولیت آنها افزایش مییابد. در كودكان پسر میزان وسواس دو برابر دختران میباشد.

 
شیوع اختلال وسواس فکری-عملی
تصویر 2- شیوع اختلال وسواس فکری-عملی

تشخیص اختلال وسواس فكری-عملی

1- اهمیت دادن بیش از اندازه به افکار

حالت احساس مسئولیت افراطی منجر به، به وجود آمدن افكار خودكار و باورهایی میشود كه بر اساس آن فرد میپندارد كه افكارش بیاندازه مهم هستند. در واقع بسیاری از مردم كه مبتلا به وسواس هستند معتقدند كه صرف وجود داشتن یك نوع فكر میتواند موجب بروز عمل بدی شود و یا داشتن چنین افكاری بسیار وقیح و زشت میباشد.

2- بزرگ جلوه دادن افکار

یكی دیگر از جنبههای معنی دادن به وسواس خود این است که به صورت افراطی میزان تهدیدی که از طرف وسواس خود احساس میکنید را بیش از اندازه بزرگ جلوه دهید و در نتیجه توان و قدرت سازگاری خود را کمتر فرض کرده و در جستجوی کمک نباشید. برای مثال، اگر شما ترس از ابتلا به بیماری ایدز (HIV) را داشته باشید، هر جا لكه قرمز رنگی را ببینید با تصور اینكه آن لكه خون آلوده به HIV میباشد، این فکر در شما شکل میگیرد كه شما هیچ وقت قادر نیستید خود را از این جریان محافظت كنید.

3- ناتوانی در تحمل عدم اطمینان و قطعیت

بسیاری از افراد مبتلا به وسواس اعتقاد دارند كه آنها نیاز دارند با  اطمینان و قطعیت كامل بدانند كه چیز بدی اتفاق نخواهد افتاد. بعضی دیگر هم اعتقاد دارند كه آنها توانایی سازگاری با تغییرات غیر قابل پیش بینی را ندارند، ودوست دارند كه به آنها گفته شود، به طور یقین تغییرات بدی روی نخواهد داد. افرادی كه مبتلا به اختلال وسواس فكری-عملی هستند معتقدند كه اگر آنها كوشش زیادی به خرج بدهند واعمال خاصی را با روش معینی انجام دهند، می‌توانند به اطمینان كامل برسند. در واقع این نوع طرز تلقیها جزء سیاست و بینش آنها میباشد. ولی واقعیت این است كه كوشش زیاد برای کسب اطمینان، باعث افزایش شك و تردید بوده و در نتیجه فرد بیش از پیش دچار عدم اطمینان و قطعیت خواهد شد.

4- كمال گرایی

 
کمال‌گرایی
تصویر 3- کمال‌گرایی

بعضی از افراد مبتلا به اختلال وسواس فكری-عملی معتقدند كه بهترین راهکار برای انجام دادن كارها و امور، این است كه آن کارها را به طور كامل و بدون عیب و نقص انجام داد. این افراد معتقدند كه شكست در قسمتی از امور به معنی شكست كامل در آن امور میباشد. این نوع باورها، رفتار فرد را تحت تأثیر قرار داده و او را به فردی تنبل و غیر خلاق تبدیل میکند. به عنوان مثال صرف كردن ساعتهای زیاد برای اصلاح كردن یك امر كه فرد میداند درست است ولی فكر میكند كه به اندازه كافی خوب نیست باعث از دست دادن هدف واقعی و نهایی میشود. كمالگرایی ویژگی بسیار رایج اختلال وسواس فكری-عملی میباشد و كسانی كه مبتلا به وسواس هستند علاقه دارند كه همه چیز را در كنترل خود داشته باشند.

5- احتكار وجمع آوری وسایل

اولین ویژگی احتكار این است که فرد وابستگی عاطفی شدیدی به مالكیت دارد. در واقع میتوان گفت افرادی كه وسواس احتكار دارند میخواهند با مالك بودن، هویت خود را آشكار سازند. بنابراین چنین فردی وقتی مالكیت خود را نسبت به چیزها از دست میدهد در واقع احساس میكند كه قسمتی از خودش را از دست داده است. فردی كه مبتلا به وسواس احتكار است دوست دارد همه را در كنار وهمراه خود داشته باشد و با انجام دادن چنین كاری فكر میكند كه از بروز اضطراب و نگرانی جلوگیری میكند. ویژگی دیگر وسواس احتكار، آشفتگی و درهمریختگی است. برای اینكه فرد همه چیز را در اطراف خود قرار میدهد و فضایی برای زندگی عادی باقی نمیگذارد.

6- توجه

فرد مبتلا به وسواس، احتمالاً به موقعیتهایی كه فكر میكند خطرناك هستند توجه بیشتری نشان میدهد. میتوان گفت كه این امر همان بزرگ كردن موقعیتها است. در واقع این امر همان حلقه معیوب میباشد، بدین معنی كه هرچقدر به افكار مزاحم خود توجه نشان دهید به همان اندازه بیشتر از وجود آنها آگاهی پیدا كرده و آنها را بزرگتر ومؤثرتر خواهید یافت و به همین ترتیب تأثیرشان بیشتر خواهد شد.

7- تفسیر اطلاعات مبهم

فردی كه مبتلا به OCD باشد بیشتر از افراد عادی، اطلاعات مبهم را به طور خطرناك تفسیرمیكند، به عنوان مثال اگر شما نسبت به بیماری ایدز وسواس داشته باشید، وقتی لكه قرمز رنگی را در پیادهرو ببینید، احتمالاً بیشتر از افراد دیگر آن را به عنوان لكه خون تصور خواهید كرد. در نتیجه بیش از دیگران آن را آلوده دانسته و خطرناك خواهید پنداشت. باید خاطرنشان سازیم كه تفسیر اطلاعات مبهم از ویژگیهای منحصر به فرد وسواس نیست، بلكه در تمام بیماریهای اضطراب نیز دیده میشود.

8- اضطراب

افراد مختلف به روشهای گوناگون در مورد اضطراب میاندیشند و آن را بیش از اندازه خطرناك میپندارند. ما در اینجا به سه نوع روش اشاره می كنیم:

الف- بسیار بد جلوه دادن

مشكل عمده و اساسی در اینجا این است كه فرد در برخورد با اضطراب آن را در بالاترین و بدترین میزان خود دانسته و از این طریق باعث میشود كه اضطراب بیش از پیش خطرناك و تهدید كننده باشد و در نتیجه این امر باعث اضطراب بیشتر خواهد شد.

ب- مصیبتبار خواندن

احساس مصیبتبار خواندن رویدادها از ویژگیهای بسیار شایع در اختلال وسواس فكری-عملی میباشد. این امر به این معنی است كه فرد فكر میكند دیوانه و خارج از كنترل میشود و این امر تا ابد ادامه خواهد داشت. بعضی از بیماران تصورات این چنینی دارند «من مبتلا به ایدز خواهم شد و آن را به فرزندانم انتقال خواهم داد»

ج- عدم تحمل شكست و ناكامی

یكی دیگر از روشهای احساس ناراحتی و پریشانی از وضعیتهای اضطرابی، عدم تحمل شكست و ناكامی میباشد. این امر بدین معنی است كه فرد احساس میكند موقعیتهای اضطرابآور غیرقابل تحمل میباشند. همین امر به نوبه‌ی خود باعث افزایش اضطراب و پریشانی خواهد شد. در چنین موقعیتی فرد برای فرار از اضطراب، به روشهایی چون اجتنابكردن و جستجوی راهحلهای فرار از موقعیت مبادرت میورزد كه خود این جریان غرق شدن بیشتر در باتلاق اختلال وسواس فكری-عملی میباشد.

 
عدم تحمل شکست و ناکامی
تصویر شماره 4- عدم تحمل شکست و ناکامی

درمان وسواس فکری-عملی

در وسواسهای شدید توصیه میشود که برای شروع درمان از دارودرمانی استفاده شود و سپس به عنوان درمان مکمل از رواندرمانی استفاده شود. ولی به طور کلی درمان شناختی-رفتاری به عنوان یکی از بهترین درمان اختلال وسواس شناخته میشود که اگر زیر نظر یک روانشناس خوب انجام پذیرد، قطعاً درصد موفقیت بسیار بالایی خواهد داشت.

برای آگاهی بیشتر و دریافت خدمات روانشناسی و مشاورهای از روانشناسان متخصص و با تجربهی کلینیک روانشناسی مهرپندار،  با ما تماس بگیرید.

«در مسیر زندگی همراهتان هستیم»

ابوالفضل حفیظی - روانشناس بالینی بازدید: 1957 تاریخ: آدرس وب

بزودی با شما تماس می‌گیریم

دیدگاه خود را بیان بفرمائید

  • هنوز دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است
قالب:
جنسیت: