کلینیک نوجوانان و بلوغ

مفهوم بلوغ از طرف روانشناسان بلوغ و صاحب نظران سایر حوزه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. اکثریت قریب به اتفاق صاحب نظران در مورد واژه‌های بلوغ و نوجوانی توافق ندارند و معمولاً پیدا کردن نظریه‌ای مشترک بین آن‎ها کار دشواری است. عمدتاً توجه به تغییرات جنسی، در اکثریت تعاریف مورد تأکید بوده است و بلوغ را مرحله شروع تغییرات جسمی و جنسی دانسته‌اند که در آغاز نوجوانی اتفاق می‌افتد.
از آن جایی که بلوغ به عنوان یک مفهوم کلی و گسترده جنبه‌های مختلفی از رشد را شامل می‌شود مثل بلوغ جنسی و جسمی، بلوغ عاطفی، بلوغ اجتماعی، بلوغ اقتصادی و ... روانشناسی بلوغ علاوه بر ارتباط تنگاتنگ و عمیق خود با سایر حوزه‌های روانشناسی همچون روانشناسی رشد، روانشناسی شخصیت، روانشناسی بالینی و مشاوره با دیگر شاخه‌های علمی نیز ارتباط گسترده‌ای دارد.

بحران نوجوانی در چه موقع ایجاد می‎شود؟

دوره‎ی نوجوانی در بعضی جوامع توام با بحران و تنش و در بعضی دیگر، با آرامش نسبی سپری می‎شود. این امر به دلیل یک سری تغییرات در نوجوانان و شاید یک سری تغییرات در والدین است. کودکان با ورود به سن بلوغ رشد شناختی پیدا می‎کنند، تیزهوش می‎شوند، اطلاعات عمومی آن‎ها بالا می‎رود و طبیعی است که در این هنگام، هوش و ذکاوت دوستان آن‎ها نیز افزایش می‎یابد، بنابراین دوستان خود را باهوش تر از والدین می‎دانند، و اگر سخنی از دوستان خود بشنوند آن را عین حقیقت تلقی می‎کنند و به جای عمل کردن به توصیه‎های والدین به سخنان دوستان خود عمل می کنند.
در این دوران نوجوانان ارتباطات خود را با والدین کم تر می‎کنند، کمتر با آن‎ها صحبت می‎کنند و رازهای خود را با والدین در میان نمی‎گذارند و گروه دوستان‎شان برای آن‎ها اهمیت بیشتری پیدا می‎کنند و وقت خود را بیشتر با آن‎ها می‎گذرانند و از فعالیت‎های خانوادگی دوری می‎کنند. نوجوانان تمایل دارند بیشتر وقت خود را در اتاق‎شان به تنهایی بگذرانند، شاید دلیلش این است که نمی‎خواهند با والدینی که مسائل آن‎ها را درک نمی‎کنند مواجه شوند و همچنین به حریمی خصوصی برای خود نیاز دارند.
نوجوان، مخالف نظرات دیگران می‎شود، نظیر:«نه من خودم می‎دانم چه کار کنم، به من نگویید که چه لباسی باید بپوشم». این مخالفت‎ها به این دلیل ظاهر می‎شود که به والدین و دیگران بگوید که خودش صاحب عقل است و می‎خواهد مستقل شود، لذا برای اثبات استقلال خویش، در هر موضوعی مداخله می‎کند و به راحتی اجازه نمی‎دهد والدین در کارها یا تصمیمات او دخالت کنند. والدین احساس می‎کنند که از طرف فرزند خود طرد شده‎اند، آن‎ها نمی‎توانند تلاش نوجوان خود را برای یافتن هویت و استقلال بپذیرند.
نوجوانان می‎خواهند از طریق لباس، مدل مو و گوش دادن به موسیقی مشابه همسالان و... خود را با جمع دوستان‎شان یکی و از این طریق می‎خواهند ابراز هویت کنند، والدین از این که فرزندان‎شان از دیگری تقلید می‎کنند خشمگین می‎شوند. نوجوانان خود و والدین خود را با دوستان و والدین‎شان مقایسه می‎کنند و می‎خواهند والدین‎شان همان رفتاری را داشته باشند که والدین دوستان‎شان با آن‎ها دارند، لذا والدین خود را مورد انتقاد قرار می‎دهند.
نوجوانان دست به ماجراجویی می‎زنند، دلشان می‎خواهد کارها و ورزش‎های خطرناک انجام بدهند و به توصیه‎های إیمنی توجه نمی‎کنند، چون بر این باورند که عمر جاودانی دارند. تمایل شدید به عدالت دارند که گاهی به درگیری با مسئولان مدرسه منجر می‎شود.
سایر تغییرات مربوط به بلوغ و دوره‎ی نوجوانی عبارتند از: افزایش عصبانیت و زودرنجی، کم تحمل شدن، کم حوصلگی، نگرانی در مورد تغییرات ظاهری و بدنی، رفتار شورشی و جور شدن با همسالان، آرمان گرایی، تمایل به مصرف گرایی و احساس بزرگی ( والدین خود را از موضع برتر مخاطب قرار می‎دهد(. وجود این تغییرات و رفتارها در نوجوانان طبیعی است، اگر والدین نتوانند خود را با تغییر و تحولات دوران نوجوانی فرزندشان وفق دهند، بحران به وجود می‎آید و عبور از مرحله‎ی نوجوانی مشکل ساز می‎شود و روابط خانوادگی آن‎ها دست‎خوش ناملایمات می‎شود. در این شرایط استفاده از دانش و تخصص یک روانشناس بسیار کارگشا خواهد بود.
شناخت تغییرات دوره‎ی نوجوانی موجب می‎شود والدین مثبت تر عمل کنند و بتوانند در مقابل مشکلات ایجاد شده در دوره‎ی نوجوانی فرزند‎شان واکنش مناسب نشان بدهند.

کدام یک از نوجوانان در معرض بیش ترین خطر بحران نوجوانی هستند؟

سن شروع بلوغ در افراد متفاوت است و دخترها 12 تا 18 ماه زودتر از پسرها بالغ می‎شوند. سن متوسط برای بلوغ دخترها 11 سالگی ( در محدوده‎ی 8 تا 13 سال) و برای پسرها 13 سالگی (در محدوده‎ی 10 تا 14سال) است. سن شروع بلوغ به عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی (به ویژه تغذیه) و عوامل روانی- اجتماعی بستگی دارد.
معمولاً سن آغاز بلوغ در اکثر نوجوانان در همان سن و سالی است که برای والد همجنس او پیش آمده است، لذا تا حدی قابل پیش بینی است و اکثراً بلوغ به موقع شروع می‎شود، اما نوجوانانی که بلوغ را خیلی زود یا خیلی دیر شروع می‎کنند از بلوغ زودرس یا دیررس تأثیر می‎پذیرند، بلوغ پیش از وقت طبیعی برای پسرها یک مزیت و برای دخترها یک وضعیت نامطلوب است.
پسرهایی که بلوغ را خیلی زود شروع می‎کنند نسبت به پسرهایی که بلوغ را دیرتر شروع می‎کنند برتری‎های اجتماعی زیادی دارند، بزرگ ترها در مورد آن‎ها نظر مثبت تری دارند، همچنین در رقابت‎های ورزشی مسلط ترند و لذا إعتماد به نفس بالاتر و از ظاهر جسمانی خود رضایت بیشتری دارند.
پسرهایی که دیرتر رشد می‎کنند و بلوغ آن‎ها با تأخیر همراه است معمولاً مشکلاتی در عزت نفس دارند و از آن جایی که أغلب ریزترند به ندرت در ورزش موفق می‎شوند. أغلب صدای باریک تری دارند و در نظر دوستان همسن و سال‎شان مردانه به نظر نمی‎رسند، به همین دلیل ممکن است سرکش تر و تکانه‎ای تر باشند و برای نشان دادن توانمندی‎های خود إقدام به رفتارهای خطرناک می‎کنند تا دیگران را تحت الشعاع توانمندی‎های خود قرار دهند، لذا معمولاً استرس فراوانی را تجربه می‎کنند و مستعد بحران نوجوانی هستند.
دخترانی که زودتر از موقع بالغ می‎شوند، فرصت لازم برای سازگار شدن با تغییرات حاصل از بلوغ و مهارت‎های لازم برای انجام دادن تعاملات اجتماعی پیش روی خود را ندارند، احتمال بزهکاری، مصرف مواد مخدر، إبتلا به اختلالات خوردن، بدرفتاری در مدرسه و گرفتن نمرات پایین در بین آن‎ها زیادتر است، چون چندین سال از آن چه هستند بزرگ تر به نظر می‎رسند، لذا ممکن است از آن‎ها انتظارات بیشتری داشته باشند، ولی آن‎ها از لحاظ اجتماعی به بلوغ کافی نرسیده‎اند و در نتیجه این دختران إعتماد به نفس پایین تری دارند، احساس خوشایندی درباره‎ی شکل ظاهری خود ندارند و از تغییراتی که بدن‎شان پیدا می‎کند، راضی نیستند.
به طور کلی دختران با بلوغ زودرس، درون گرا تر و خجالتی تر هستند و از رفتار اجتماعی ضعیف تری برخوردارند و ممکن است این گونه دختران دریابند که بیشتر مورد توجه دیگران قرار می‎گیرند. در مواردی این دختران برای خنثی کردن توجه بیش از حد دیگران رفتارهای خاصی نشان می‎دهند، مثلاً خمیده راه می‎روند یا لباس پوشیدن‎شان متفاوت از دیگران می‎شود. و از طرفی به علت معاشرت با نوجوانان بزرگ تر از خود مشکلات رفتاری پیدا می‎کنند، بنابراین در دخترانی که بلوغ زودرس دارند نارضایتی از بدن، إعتماد به نفس پایین و احساس عدم همخوانی با دیگران، آن‎ها را در مقابل بحران نوجوانی آسیب پذیر می‎کند.علاوه بر زمان شروع شدن بلوغ، نقش والدین در مستعد کردن نوجوانان به بحران نوجوانی نیز مهم است.
بعضی از خانواده‎ها گله می‎کنند که ما همیشه در کنار او نیستیم و دقیقاً نمی‎دانیم که چه دوستانی دارد، آن‎ها نیز راست می‎گویند، اما چه خوب است که ما هم برای فرزندمان علاوه بر این که مادر/پدر باشیم دوست خوبی هم باشیم. دوستی که او به آن اعتماد کند و احساساتش را به او بگوید.
برای نحوه برخورد مناسب، پذیرش بلوغ و نقش اجتماعی نوجوانان، عبور از بحران بلوغ، ... می‎توانید با روانشناسان کلینیک مهرپندار در ارتباط باشید.
متخصصین و روانشناسان نوجوانان و بلوغ کلینیک روانشناسی مهرپندار از افراد توانا و پرتجربه می‌‎باشند. همكاران ما با تجارب، دانش و مهمتر از همه‎چيز تعهد و ايمان كاری خويش، تمامی تلاش خود را جهت رضايت و كسب موفقيت مراجعين خواهند نمود.