بدون شک برای هر كسی اتفاق افتاده است كه پس از یك روز خسته كننده، زمانی که به رختخواب می‌رود نتواند بخوابد یا آن كه پس از مدت زمان کم و بیش كوتاهی از خواب بیدار شود و دیگر به خواب نرود. صبح روز بعد با احساس خستگی از رختخواب بیرون می‌آید و تصور همه کارهایی كه در جریان روز باید انجام دهد وی را دچار اضطراب می‌کند. اگر بخت با وی یار باشد به ندرت با چنین وضعی مواجه می‌شود و هنگامی هم كه در پس تنیدگی‌های خاص، دچار بی‌خوابی شود همه چیز پس از گذشت تنیدگی موقت، به وضع عادی باز می‌گردد، اما این امكان نیز وجود دارد كه حتی یك اختلال ساده خواب، هفته‌ها، ماه‌ها یا سال‌ها پا بر جا بماند و از علل دیگر به غیر از عوامل تنیدگی‌زا یا تعارض‌های شخصی ناشی شود. بدین ترتیب می‌توان گفت كه اختلال‌های خواب متنوع و مختلف هستند و از علل متفاوتی ناشی می‌شوند.
كنترل دقیق خواب جزء مهمی از كار بالینی است، چرا كه اختلالات خواب غالباً از علائم زودرس بیماری روانی است و بعضی از اختلالات روانی با تغییرات مشخص در فیزیولوژی خواب همراه است.
به طور كل تعریف دقیق و جامعی از اختلالات خواب وجود ندارد، اما آن چه مسلّم است خوب خوابیدن به اندازه خوب خوردن و خوب هضم كردن برای سلامت جسمانی و روانی اهمیت دارد. در خلال خواب است كه ارگانیزم، انرژی خود را ترمیم می‌کند و سلول‌های عصبی احیا می‌شوند. خواب از ارگانیزم علیه خستگی مفرط و انقباضات عضلانی حمایت می‌کند. با این وجود، خواب فقط یك بخش عصبی- فیزیولوژیكی نیست. از لحاظ روانشناسی، تأثیر ترمیم كنندگی آن به اندازهای است كه اشخاص تنیده و عصبی را با خوابانیدن درمان میكنند. همچنین در علت شناسی بیماریهای عصبی- روانی كودك و بزرگسال در بیشتر مواقع با بی خوابی یا كم خوابی مواجه می‌شویم.
نیاز افراد به خواب متغیر است: بسیاری از مردم پرخواب هستند و شب‌ها 9 تا 10 ساعت میخوابند، برخی نیز كم خوابند و 5 الی 6 ساعت خواب دارند، اما طول خواب همیشه نمی‌تواند با وجود داشتن یك اختلال خواب همراه باشد. گفته شده است كه افراد كم خواب احتمالاً دچار بیماری توأم هستند، اما این توضیح نامعلوم باقی مانده است.
چهار علامت عمده، مشخص كننده أكثر اختلالات خواب است: بی خوابی، پرخوابی، پاراسومینا ( نابهنجاری خواب) و آشفتگی برنامه خواب-بیداری، این علائم غالباً همپوشی دارند.
" بی خوابی عبارتست از اشكال در شروع یا دوام خواب".
بی‌خوابی شایع‌ترین نوع شكایت از خواب است. ما نمی‌توانیم بی‌خوابی را به صورت مفید، برحسب تعداد ساعت‌های خواب تعریف كنیم. برخی افراد هر شب بعد از كمتر از 6 ساعت خواب احساس می‌کنند كه كاملاً استراحت کرده‌اند، سایرین بعد از 9 ساعت خواب احساس می‌کنند كه استراحت كافی نکرده‌اند. شكایت از بی‌خوابی اشاره دارد به این كه فرد روز بعد احساس می‌کند كه خوب استراحت نكرده است. طبق این تعریف، تقریباً یك سوم تمام بزرگسالان گاهی دچار بی‌خوابی می‌شوند و نزدیك به یك دهم بی‌خوابی جدی یا مزمن دارند. أغلب كسانی كه بی‌خوابی جدی دارند به اختلال‌های جسمانی یا روانشناختی، مانند اختلال‌های اضطرابی یا افسردگی نیز مبتلا هستند. گاهی افراد به دلیل سر و صدا، نگرانی‌ها، سوء هاضمه، دمای آزارنده، استفاده از الكل یا كافئین و مسائل گوناگون دیگر مشكل خوابیدن دارند.
«خواب آلودگی مفرط؛ با خواب شبانه طولانی، اشكال در حفظ حالت هشیاری در خلال روز، دورههای خواب ناخواسته در روز تظاهر میكند».
اصطلاح «خواب آلودگی» را باید برای بیمارانی به کار برد كه از میل دائم به خواب و استعداد قابل اثبات آشكار برای خواب ناگهانی در حال بیداری شكایت میكنند، دچار حملات خواب هستند، و قادر به بیدار ماندن نیستند. شكایت از پرخوابی به نسبت بی خوابی شیوع كمتری دارد. شایع ترین حالات به وجود آورنده خواب آلودگی مفرط، كه شدت آنها برای ارزیابی و نوارنگاری در مراكز خاص اختلالات خواب كافی بوده است، عبارتند از آپنه خواب و ناركولپسی.
پرخوابی گذرا و موقعیتی عبارتست از اختلال الگوی طبیعی خواب-بیداری مشخص با دشواری در بیدار ماندن و میل به ماندن طولانی در رختخواب یا با استفاده از هر فرصت كوتاه برای رفتن به رختخواب به منظور چرت زدن. این تغییر به طور ناگهانی در واكنش به یك تغییر مهم و مشخص زندگی، تعارض یا فقدان پدید می‌آید.
نابهنجاری خواب یا همان پاراسومینا از طریق پدیدار شدن وقایع رفتاری یا فیزیولوژیكی نابهنجار در رابطه با خواب، مراحل تشخیص خواب یا فواصل خواب-بیداری، مشخص می‌شود.
پاراسومینا یك پدیده غیر عادی و ناخوشایند است كه ناگهان در ضمن خواب پدید آمده یا در آستانه بین خواب و بیداری روی می‌دهد. اكثر پاراسومیناها در مراحل 3 یا 4 خواب روی داده و لذا خواب به حساب آورده نمیشوند.
آشفتگی برنامه خواب-بیداری به جا به جائی خواب از دوره شبانه روزی مطلوب مربوط است. علامت مشترك این اختلالات ناتوانی بیمار در به خواب رفتن در زمان دلخواه است، هر چند در سایر مواقع میتوانند بخوابند. همچنین قادر به بیداری كامل در زمان دلخواه نبوده، اما در سایر مواقع میتوانند كاملاً بیدار و هشیار باشند. این اختلالات دقیقاً بی‌خوابی یا خواب-آلودگی ایجاد نمی‌کند. عملاً شكایت اولیه بیمار از بی‌خوابی یا خواب آلودگی است و ناتوانی‌های فوق‌الذکر فقط با پرسش دقیق آشكار می‌گردد. آشفتگی برنامه خواب-بیداری را می‌توان عدم هماهنگی بین رفتارهای خواب و بیدار تلقی كرد. پرسش در زمینه‌ی سابقه خواب فرد می‌تواند در تشخیص گذاری مراجع مبتلا به اختلال خواب كمك كننده باشد.
علامت اساسی اختلال كابوس، وقوع مكرر رؤیاهای ترسناك است كه منجر به بیداری از خواب می‌شود.فرد هنگام بیدار شدن كاملاً هشیار می‌شود. رؤیاهای ترسناك یا انقطاع در خواب به علت بیدار شدن موجب ناراحتی قابل ملاحظه فرد یا نارسایی در كاركرد اجتماعی یا شغلی می‌شود. این اختلال در صورتی تشخیص داده نمیشود كه كابوسها منحصراً طی اختلال روانی دیگر روی دهد یا ناشی از اثرات فیزیولوژیكی مستقیم یك ماده ( ماده مخدر یا دارو) یا یك حالت طبی عمومی باشد. كابوسها معمولاً همراه با بیدار شدن ناگهانی و ورود سریع به حالت هوشیاری کامل و احساس ترس شدید و اضطراب باقیمانده از کابوس دیده شده همراه است. میزان گزارش كابوسها در زنان بیشتر از مردان است.
علامت اساسی اختلال خواب گردی، دورهای مكرر از رفتارهای حركتی پیچیده، از جمله برخاستن از بستر و راه رفتن است كه طی خواب شروع می‌شود. دورههای خواب گردی طی خواب با موج كوتاه شروع و لذا بیشتر اوقات طی ثلث اول شب پایدار می‌شوند. طی دورهها؛ فرد دارای كاهش هشیاری و حساسیت چهرهای، فاقد احساس، چشمهایی خیره، و دارای بی تفاوتی نسبی برای مكالمه با دیگران یا بیدار شدن توسط آنهاست. اگر فرد طی دوره بیدار شود، یادآوری محدودی از وقایع دوره دارد. پس از دوره ممكن است در ابتدا دوره گذرایی از آشفتگی یا اشكال در جهت یابی وجود داشته باشد، اما بعد از آن بهبودی كامل كاركرد شناختی و رفتار مناسب وجود دارد. خواب گردی باید از نظر بالینی موجب ناراحتی یا آسیب قابل ملاحظه‌ای در كاركرد اجتماعی، شغلی یا دیگر زمینههای مهم شود.
معمولاً خواب گردی با چشم باز و هماهنگی نسبی دستگاههای حسی و حركتی صورت میگیرد كه در كودكان شایع تر از بزرگسالان و در پسران بیش از دختران دیده می‌شود. خواب گردی معمولاً در اوایل خواب و در وهلههای سوم و چهارم مرحله خواب متعارف اتفاق می‌افتد و ارتباطی با رؤیا ندارد.
سندرم پای بی‌قرار نوعی اختلال خواب است که در آن، فرد مبتلا دچار احساس ناخوشایند در پاها می‌شود آن را به صورت احساس گزگز، مورمور، سوزش، درد و کشش توصیف می‌کند. این احساس ناخوشایند معمولاً دربخش نرم ساق پا اتفاق می‌افتد ولی می‌تواند در هر جای اندام تحتانی از مچ پا گرفته تا ران احساس شود. این احساس معمولاً وقتی رخ می‌دهد که بیمار دراز می‌کشد، یا برای مدت طولانی می‌نشیند. فردی که دچار این حالت می‌شود به ناچار پای خود را حرکت می‌دهد. حرکت پاها، راه رفتن، مالش یا ماساژ پاها و یا خم کردن زانوها به طور موقت تا حدی علائم را کاهش می‌دهد و عدم تحرک و استراحت، سبب تشدید علائم بیماری می‌شود. این بیماران معمولاً در به خواب رفتن دچار مشکل هستند و معمولاً بهترین خواب را در إنتهای شب و ساعات صبح تجربه می‌کنند. چون این افراد خواب کافی را تجربه نمی‌کنند ممکن است در طول روز خواب آلود باشند. گاهی سندرم پای بی قرار به همراه حرکات متناوب اندام‌ها حین خواب دیده می‌شود. این اشخاص به صورت بی‌اختیار، حرکات ناگهانی به اندامهای خود در حین خواب میدهند. این حرکات به طور معمول هر 10 تا 60 ثانیه رخ می‌دهد. بعضی افراد صدها بار در طی شب اندامهای خود را حرکت میدهند. این حرکات نه تنها باعث اختلال خواب این افراد می‌شود بلکه سبب اختلال خواب اطرافیان آنها نیز می‌گردد.هر چند علل این بیماری شناخته شده نیست ولی نقش عوامل زیر ثابت شده است: در بعضی خانواده‌ها به صورت ارثی این حالت بیشتر دیده می‌شود.
متخصصین خواب اغلب معتقدند که بسیاری از اختلالات خواب را می‌توان با انجام دادن اقدامات روزانه پیشگیری کرد. با توجه به بهداشت خواب تغییر در سبک زندگی می‌تواند روشی آسان برای کمک به جلوگیری کردن از بی خوابی برای بعضی افراد شود. برخی پیشنهاد‌های بهداشت خواب بر این مبنی قرار دارد که به جای وارد کردن محدودیت‌هایی در فعالیتهایمان که موجب تداخل با خواب می‌شود، به مغز اجازه داده شود تا کنترل طبیعی خود را برای خواب به دست آورد. آموزش دادن والدین درزمینهی خواب کودکانشان باهدف پیشگیری مشکلات بعدی می‌تواند بهبود قابل ملاحظه‌ای را در زندگی بسیاری از خانواده‌ها موجب شود.
وقتی که ما نمی‌توانیم به خواب برویم یا این که به طور مکرر از خواب بیدار می‌شویم یا این که خواب آن مقدار انرژی و سرزندگی که ما نیاز داریم به ما برنمی‌گرداند، ما نیاز به کمک پیدا می‌کنیم. تعداد بسیار زیادی از مداخلات روانشناختی و بیولوژیکی طراحی و ارزیابی شده‌اند تا به مردم کمک نمایند بتوانند کیفیت خواب طبیعی خود را مجدداً پیدا کنند.
متخصصین و روانشناسان کلینیک روانشناسی مهرپندار از افراد توانا و پرتجربه میباشند. همكاران ما با تجارب، دانش و مهمتر از همهچیز تعهد و ایمان كاری خویش، تمامی تلاش خود را جهت رضایت و كسب موفقیت مراجعین خواهند نمود.
دیدگاه خود را بیان بفرمائید❤